Hồi sinh thành công loại bột tiến vua cực quý hiếm

Tác giả:
Hoàng Thanh
Ngày đăng:
28/06/22
Chuyên mục:
Về hoàng thanh
Số lượt xem:
244
“Trắng trong, thanh khiết, ngọc ngà
Vừa ngon, vừa bổ ấy là hoàng thanh”
“Sống trên đời ai ơi nhớ lấy
Hoàng thanh bột ấy là bột đế vương”
“Ai ơi nhớ lấy câu này
Hoàng thanh bột quý chỉ bày trước vua”
Đây là những câu thơ truyền miệng gắn liền với loại bột tiến vua cực kỳ nổi tiếng và vô cùng quý hiếm, từng được ghi nhận dưới vương triều nhà Trần. Giờ đây, loại bột ấy đã và đang được nhiều người biết đến nhờ công lao của các nhà nghiên cứu, nghệ nhân dân gian cùng sự chung tay góp sức của doanh nghiệp. 

Thơm ngon, bổ dưỡng hạt bột tiến vua

Không loại bột thông thường nào để cả 3 năm trời mà vẫn trắng, sáng, dẻo mịn, thơm ngon như bột hoàng thanh. Cũng không có loại bột nào được cất trữ trong nhà như là vị thuốc quý, thanh nhiệt, giải độc tức thì như hoàng thanh.

Về thăm vùng Hải Hậu, Nam Định những ngày cuối đông, đầu xuân, cùng với không khí tấp nập đón mùa xuân mới chính là khung cảnh rộn ràng thu hoạch củ hoàng thanh và công tác chế biến củ lấy bột. 
Gắn bó gần hết cuộc đời với bột hoàng thanh, nghệ nhân Nguyễn Văn Trường (60 tuổi) chia sẻ rằng đến đời ông là gia đình đã có 3 thế hệ trồng cây hoàng thanh lấy củ làm bột. Chắc chắn con cháu ông sau này vẫn sẽ tiếp nối truyền thống ấy. Ông kể rằng, bột hoàng thanh là bột cổ truyền của một số làng tại Hải Hậu, Nam Định. Bột được các gia đình sử dụng từ đời này sang đời khác để thanh mát cơ thể, giải nhiệt, giảm mụn nhọt, táo bón… 
Bột hoàng thanh trắng mịn, thanh khiết, thơm mát
Bột hoàng thanh trắng mịn, thanh khiết, thơm mát
Bột hoàng thanh thành phẩm ngon có màu trắng sáng, mịn màng, mùi thơm thoáng nhẹ chứ không nồng gắt. Bột gặp nước nguội sẽ tan nhanh và dẻo quánh lại. Vị bột rất thanh, để một lúc sẽ không vữa như các loại bột thông thường khác. Đặc biệt hơn chính là khả năng thanh nhiệt, giải độc của hoàng thanh. Nói không ngoa thì gần như chỉ sau vài chục phút ăn bột bạn sẽ cảm nhận ngay được sự khác biệt. Chính vì thế, chỉ cần một lần ăn hoàng thanh thì bạn sẽ ngay lập tức cảm thấy “nghiện”. 

Cũng chính vì những lý do này mà xưa kia bột hoàng thanh được lựa chọn để dâng lên vua chúa. Đặc biệt, loại bột này được nâng tầm, coi là quốc bảo dưới thời nhà Trần. Các viên thái y, ngự trù đã điều chế bột hoàng thanh thành nhiều món ăn ngon, tốt cho sức khỏe để vua Trần sử dụng mỗi ngày. Các vị cung phi cũng không quên dùng hoàng thanh mỗi ngày để da dẻ luôn trắng sáng, mịn màng.  

Bảng thành phần dinh dưỡng có trong bột hoàng thanh do Viện dinh dưỡng Quốc gia cấp
Bảng thành phần dinh dưỡng có trong bột hoàng thanh do Viện dinh dưỡng Quốc gia cấp

Ngược dòng thời gian, theo đó, vua Trần từng có lần vi hành qua lộ Diễn Châu (Nghệ An ngày nay), tại đó nhà vua vô tình được thưởng thức bát bột hoàng thanh tại nhà một lão dân. Hỏi ra nhà vua biết rằng đó là bột hoàng thanh, bột chỉ dùng để tiếp đón khách quý và được gia đình cất giữ như vị thuốc “tiên”  trong nhà. 

Trăn trở giữ gìn loại bột quý

Thơm ngon, hương vị độc đáo lại có giá trị to lớn về mặt sức khỏe. Đồng thời mang bản theo bản sắc độc đáo về ẩm thực của cả một vương triều lừng lẫy trong lịch sử nhưng bột hoàng thanh lại không thể phổ biến rộng rãi và nguy cơ mai một rất cao. 
Ngày nay, chỉ có một số ít cây hoàng thanh được trồng ở Nam Định, Hải Phòng, Thái Bình… 10kg củ tươi sẽ chỉ cho ra 1 – 1.5kg bột khô. Như vậy số lượng bột hoàng thanh trên thị trường không quá nhiều. Bột không đủ để cung cấp cho các hộ dân quanh vùng trồng hoàng thanh nên không thể bán ra thị trường rộng lớn. Vậy nguyên nhân do đâu?
Thu hoạch củ hoàng thanh
Thu hoạch củ hoàng thanh
Từ những ngày rét mướt của tháng 12 âm lịch, bà con Nam Định bước vào vụ thu hoạch củ hoàng thanh để chuẩn bị ươm mầm cây mới cho vụ tới khi tiết trời sang xuân. Mầm hoàng thanh được ươm trên mặt đất nông cho nảy mầm. Khoảng 1 tuần mầm cứng cáp hơn sẽ được chuyển vào ụ đất và bắt đầu hành trình sinh trưởng. 
Mầm cây hoàng thanh sẽ vươn lên trưởng thành mạnh mẽ, lá tươi xanh và hoa mọc ra từ thân rễ sát đất. Cây chứa tinh dầu khiến côn trùng không dám lại gần, vì thế hoàng thanh không cần đến thuốc trừ sâu và không lo tồn đọng dư lượng thuốc bảo vệ thực vật trong thành phẩm cuối cùng. 
Bên trong lòng đất, rễ của cây hoàng thanh túa ra. Từng ngày từng ngày chúng tiến thật sâu vào lòng đất mẹ. Có khi tới cả mét mới “yên tâm” hấp thu tinh hoa trong lành và tạo củ. Trải qua 4 vụ xuân, hạ, thu, đông, củ hoàng thanh mới được  thu hoạch. Chỉ những củ nằm sâu dưới lòng đất mới mập mạp, giàu dưỡng chất và mát lành nhất. 
Quy trình là vậy nhưng bà con trồng hoàng thanh lâu năm cho biết, cây này thuộc loại “khó tính đặc biệt”. Bởi lẽ, cây ưa đất màu mỡ, sinh trưởng tốt và cho năng suất cao trên đất lạ. Hàng năm, sau mỗi mùa vụ nếu đất không được xử lý kỹ càng thì cũng chính mảnh đất đó sẽ không cho củ. 
củ hoàng thanh sau khi rửa sạch
Củ hoàng thanh sau khi rửa sạch
Việc thu hoạch củ hoàng thanh cũng không phải điều dễ dàng. Do củ ăn sâu dưới lòng đất nên tốn nhiều công sức hơn các loại cây lấy củ thông thường. Từ củ người ta sẽ xay nghiền để tạo bột. Bột cần được phơi dưới nắng to để nhanh chóng khô kiệt. Quá trình phơi phải theo sát bột vì nếu chỉ dính một vài hạt mưa nhỏ thì bột sẽ bị giảm chất lượng và rất dễ bị ẩm mốc.  
Ngoài những nguyên nhân này, theo các nghệ nhân những năm gần đây thời tiết vô cùng khắc nghiệt. Khi thì nắng nóng gay gắt, khi thì mưa lớn nhiều ngày gây ngập úng cũn ảnh hưởng tới sản lượng củ và bột. 

Chính vì thế mà không có nhiều người thiết tha với việc trồng cây và chế biến bột hoàng thanh. Điều này khiến cho loại bột quý ngày càng mai một. Do đó, những nghệ nhân như ông Trường vẫn luôn mong muốn có thể nhân rộng hoàng thanh để gìn giữ giống bột quý cho các thế hệ sau này. 

Doanh nghiệp, chuyên gia, nghệ nhân góp sức “hồi sinh” bột tiến vua

Năm 2019, Dược sĩ Hoàng Tùng còn được biết đến với biệt danh Dược sĩ “Xanh” đã vô tình trải nghiệm công dụng giải rượu của bột hoàng thanh trong một chuyến công tác tại Nam Định. 

Ấn tượng với khả năng giải rượu khi chưa đầy 30 phút của hoàng thanh khiến ông quyết tâm tìm hiểu về loại bột có cái tên rất lạ này. Theo đó, ông Tùng vô tình phát hiện ra cây hoàng thanh chưa hề có trong cuốn Thực Vật Chí Việt Nam. Về mặt thực vật học, ông nhận ra cây thuộc họ gừng và thuộc chi Zingiber.

Dược sĩ Hoàng Tùng chia sẻ về trải nghiệm giải rượu với bột hoàng thanh  

Song song với việc tìm thêm các ghi chép về cây, ông Tùng đem bột hoàng thanh giám định tại Viện Dinh Dưỡng Quốc Gia cho kết quả vô cùng ấn tượng. Theo đó, bột cực giàu vitamin, khoáng chất và nguyên tố vi lượng. Hiện không loại bột nào có hàm lượng dinh dưỡng cao như hoàng thanh. Với gần 30 năm kinh nghiệm học tập và nghiên cứu về dược liệu, ông Tùng nhận định bột hoàng thanh mang lại giá trị rất lớn về mặt sức khỏe cho người dùng. 

Chuyên gia dinh dưỡng Lê Thị Hải chia sẻ về giá trị dinh dưỡng của bột hoàng thanh

Ngoài ra, ông Tùng còn tìm thấy một số mô tả sơ bộ về cây hoàng thanh tại thư viện đại học Vinh – Nghệ An. Một bất ngờ thú vị nữa là tại Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Pháp (Paris) đã lưu trữ mẫu tiêu bản của cây từ những năm 1866 – 1868. Cùng với đó, những ghi chép đầu tiên về hoàng thanh là của nhà thực vật học lỗi lạc người Pháp François Gagnepain. Cây được ông tìm thấy ở tọa độ 14 độ 54 phút 27 giây Bắc, 105 độ 52 phút 1 giây Đông trong một chuyến thám hiểm.

Xem thêm: TÁC DỤNG THẦN KÌ CỦA LOÀI CÂY MỚI ĐƯỢC PHÁT HIỆN THUỘC HỌ ZINGIBERACEAE

Ngay sau đó các kênh truyền thông gồm báo chí, đài truyền hình đưa tin về loài cây mới hoàng thanh, loại bột quý giúp công chúng biết đến rộng rãi và nhận thức được giá trị của chúng. Gần đây bột hoàng thanh đã nhận được sự quan tâm nhiều hơn của người tiêu dùng, tuy vậy do số lượng ít nên nhiều người đã trộn các loại bột khác với hoàng thanh, sau đó bán với giá rẻ hơn rất nhiều. Việc này gây hậu quả nghiêm trọng, khiến người dùng nhầm tưởng vì chất lượng không thể sánh bằng bột nguyên chất. 

Chương trình “Cẩm nang sức khỏe”, kênh VTC6, đài Truyền hình Kỹ thuật số VTC đưa tin về hoàng thanh

Cũng từ đây, giống cây này đã nhận được sự quan tâm đúng mực của các doanh nghiệp. Công ty Cổ phần Phát triển Thảo Dược Việt Nam phối hợp cùng Dược sĩ Hoàng Tùng và nghệ nhân dân gian đã chuẩn hóa giống, quy hoạch vùng trồng và cho ra đời bột Hoàng Thanh Tiến Vua 100% bột hoàng thanh nguyên chất.

Hoàng Thanh Tiến Vua - Sản phẩm dinh dưỡng hoàn hảo cho gia đình
Hoàng Thanh Tiến Vua – Sản phẩm dinh dưỡng hoàn hảo cho gia đình

Vừa thành công giúp bột tiến vua không bị mai một, vừa giúp cây hoàng thanh cho sản lượng cao hơn và quy trình chế biến hiện đại còn đảm bảo an toàn tuyệt đối cho người dùng. Tin rằng rồi đây, khi nhiều người hiểu biết về giá trị của bột hoàng thanh sẽ có nhiều hơn những nghiên cứu về một tài nguyên quý hiếm như vậy. 

Trả lời

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai.